ऊस ही महाराष्ट्राची प्रमुख नगदी पिकांपैकी एक आहे. ऊसाचे उत्पादन वाढविण्यासाठी आणि उत्पन्न वाढविण्यासाठी आधुनिक शेती पद्धतीचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. आधुनिक शेती पद्धतीमध्ये शेतजमिनीची चांगली मशागत, बियाणे निवड, खत व्यवस्थापन, सिंचन व्यवस्थापन आणि कीड नियंत्रण यासारख्या गोष्टींचा समावेश होतो.
त्यामुळे आज आपण उसाच्या लागवाधीसाठी शेत जमीन कशी असावी , मशागत कशी करावी , खर्च व नफा , पाणी व्यवस्थापन आणि इतर माहिती पाहणार आहोत.
ऊस लागवडीसाठी शेत जमीन कशी असावी –
- जमिनीचा प्रकार: ऊस कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीत लागवड करता येतो, परंतु चांगली निचऱ्याची, सुपीक आणि वाळूमिश्रित गाळाची जमीन ऊस लागवडीसाठी सर्वोत्तम आहे.
- जमिनीची pH: ऊस लागवडीसाठी जमिनीची pH 6.0 ते 7.0 पर्यंत असणे आवश्यक आहे.
- जमिनीचे पाणी धारण करण्याची क्षमता: ऊस पिकाला पाण्याची आवश्यकता असते, परंतु जास्त पाणी ऊस पिकाला हानिकारक ठरू शकते. म्हणून, जमिनीची पाणी धारण करण्याची क्षमता योग्य असणे आवश्यक आहे.
- जमिनीची उंची: ऊस पिकाला उंच जमिनीवर लागवड केल्यास, पाण्याचा निचरा चांगला होतो आणि ऊस पिकाला रोग आणि कीडाचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
शेतजमिनीची चांगली मशागत-
शेतजमिनीची चांगली मशागत म्हणजे शेतजमिनीची अशी मशागत करणे ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढते आणि पीक चांगले वाढते. चांगल्या मशागतीमुळे जमिनीतील हवा खेळून जाते, जमिनीतील पाणी आणि पोषक तत्वांचा पुरवठा योग्य प्रकारे होतो आणि तणाचे प्रमाण कमी होते.
शेतजमिनीची चांगली मशागत करण्यासाठी खालील गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे:
- मशागतीची वेळ: शेतजमिनीची मशागत योग्य वेळी करणे आवश्यक आहे. जमिनीतील आर्द्रता योग्य असेल तेव्हा मशागत केल्यास चांगला फायदा होतो.
- मशागतीची खोली: मशागतीची खोली जमिनीच्या प्रकारानुसार ठरवावी. हलक्या जमिनीत जास्त खोलीवर मशागत केल्यास जमिनीची धूप होऊ शकते.
- मशागतीचे प्रकार: शेतजमिनीची मशागत अनेक प्रकारे केली जाऊ शकते. खोल नांगरणी, उथळ नांगरणी, कोळपण, वखरणी, रोटाव्हेटर यासारख्या मशागतीच्या प्रकारांचा वापर केला जाऊ शकतो.
शेतजमिनीची चांगली मशागत केल्याने खालील फायदे होतात:
- जमिनीची सुपीकता वाढते.
- पाणी आणि पोषक तत्वांचा पुरवठा योग्य प्रकारे होतो.
- तणाचे प्रमाण कमी होते.
- पीक चांगले वाढते.
- उत्पादन वाढते.
शेतजमिनीची चांगली मशागत करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी योग्य मशागतीची पद्धत निवडावी आणि मशागतीचे काम योग्य प्रकारे करावे. (sugarcane cultivation in Maharashtra )
बियाणे निवड –
उसाच्या लागवडीसाठी प्रमाणित बियाण्यांचा वापर करणे आवश्यक आहे. प्रमाणित बियाणे उच्च दर्जाचे असते आणि त्यामुळे पीक चांगले येते आणि उत्पादन वाढते.
उसाच्या बियाण्याची निवड करताना खालील गोष्टींचा विचार करावा:
- जात: उसाच्या लागवडीसाठी योग्य जात निवडावी. प्रत्येक जात वेगवेगळ्या गुणधर्मांसाठी ओळखली जाते.
- उत्पादकता: उच्च उत्पादन देणाऱ्या जातीची निवड करावी.
- रोग आणि कीड प्रतिकारशक्ती: रोग आणि कीड प्रतिकारशक्ती असलेल्या जातीची निवड करावी.
- जमीन आणि हवामान: जमिनीच्या प्रकारानुसार आणि हवामानाच्या परिस्थितीनुसार योग्य जात निवडावी.
उसाच्या बियाण्यांची खरेदी करताना खालील गोष्टींची खात्री करावी:
- बियाणे प्रमाणित आहे का?
- बियाण्यांवर कोणत्याही प्रकारचा रोग किंवा कीड आहे का?
- बियाणे फ्रेश आहे का?
उसाच्या बियाण्यांची खरेदी शासकीय कृषी सेवा केंद्र किंवा प्रमाणित बियाणे विक्रेत्याकडून करावी.
उसाच्या बियाण्यांची काळजी घेण्यासाठी खालील गोष्टी कराव्या:
- बियाण्यांमध्ये ओलावा राहू नये.
- बियाण्यांना थेट सूर्यप्रकाशात ठेवू नये.
- बियाण्यांना थंड आणि कोरड्या जागी ठेवावी.
उसाच्या बियाण्यांची योग्य निवड आणि काळजी घेतल्यास ऊसाचे उत्पादन वाढण्यास मदत होते.
तुमच्या मुलीला मिळणार 75 हजार रुपये .
लेक लाडकी योजना महाराष्ट्र 2023 | पात्रता, वेबसाईट, अर्ज प्रक्रिया, संपूर्ण मराठी माहिती.
उसाचे खत व्यवस्थापन– sugarcane cultivation in Maharashtra
ऊस पिकाला नत्र, स्फुरद आणि पालाश या पोषक तत्वांचा पुरवठा करणे आवश्यक आहे. या पोषक तत्वांचा पुरवठा योग्य प्रकारे करण्यासाठी मृदा परीक्षण करून खतांची मात्रा ठरवावी.
ऊसाच्या लागवडीसाठी खालील खतांची मात्रा प्रति एकर दिली जाते:
- नत्र: 150-200 किलो
- स्फुरद: 60-80 किलो
- पालाश: 60-80 किलो
खतांची मात्रा जमिनीच्या प्रकारानुसार आणि हवामानाच्या परिस्थितीनुसार बदलू शकते.
खतांची मात्रा ठरवण्यासोबतच खतांची वेळ आणि पद्धत देखील महत्त्वाची आहे. ऊसाच्या लागवडीपूर्वी, लागवडीनंतर आणि वाढीच्या काळात खत दिली जाते.
ऊसाच्या लागवडीपूर्वी खत दिली जाते जेणेकरून जमिनीची सुपीकता वाढेल आणि पिकाची चांगली सुरुवात होईल. लागवडीनंतर खत दिली जाते जेणेकरून पिकाची वाढ चांगली होईल. वाढीच्या काळात खत दिली जाते जेणेकरून पिकाची जाडी वाढेल आणि उत्पादन वाढेल.
खत व्यवस्थापन योग्य प्रकारे केल्यास ऊसाचे उत्पादन वाढण्यास मदत होते.
उसाच्या खत व्यवस्थापनात खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- मृदा परीक्षण: मृदा परीक्षण करून जमिनीतील पोषक तत्वांचा अभ्यास केला जातो. या अभ्यासाच्या आधारे खतांची मात्रा ठरवली जाते.
- खतांची मात्रा: जमिनीच्या प्रकारानुसार आणि हवामानाच्या परिस्थितीनुसार खतांची मात्रा बदलू शकते.
- खतांची वेळ: ऊसाच्या लागवडीपूर्वी, लागवडीनंतर आणि वाढीच्या काळात खत दिली जाते.
- खतांची पद्धत: खतांची पद्धत देखील महत्त्वाची आहे.
उसाच्या खत व्यवस्थापनात योग्य पद्धतींचा अवलंब करून ऊसाचे उत्पादन वाढवता येते आणि उत्पन्न वाढवता येते. (sugarcane cultivation in Maharashtra )
सिंचन व्यवस्थापन-
ऊस पिकाला पाण्याची आवश्यकता असते. ऊसाच्या वाढीच्या काळात पाण्याची नियमितपणे उपलब्धता असणे आवश्यक आहे.
ऊस पिकाला पाण्याची आवश्यकता खालील वेळी असते:
- रोप लागवडीच्या वेळी: रोप लागवडीच्या वेळी जमिनीची ओलसरता योग्य असणे आवश्यक आहे. जमिनीची ओलसरता कमी असल्यास, रोपे चांगली रुजत नाहीत आणि ऊसाची वाढ खुंटते.
- रोपांची वाढीच्या वेळी: रोपांची वाढीच्या वेळी ऊस पिकाला नियमित पाणी देणे आवश्यक आहे. पाण्याची कमतरता झाल्यास, ऊसाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट येते.
- फुलधारणेच्या वेळी: फुलधारणेच्या वेळी ऊस पिकाला पाण्याची आवश्यकता असते. पाण्याची कमतरता झाल्यास, ऊसाची फुलधारणा कमी होते आणि उत्पादनात घट ये
ऊसाच्या सिंचन व्यवस्थापनात खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- सिंचनाची वेळ: ऊसाच्या वाढीच्या काळात पाण्याची नियमितपणे उपलब्धता असणे आवश्यक आहे.
- सिंचनाची पद्धत: ऊसाच्या सिंचनासाठी ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर केल्यास पाण्याची बचत होते आणि उत्पादन वाढते.
- सिंचनाचे प्रमाण: ऊसाच्या वाढीच्या काळात पाण्याचे प्रमाण योग्य असणे आवश्यक आहे.
ऊसाच्या सिंचन व्यवस्थापनात योग्य पद्धतींचा अवलंब करून ऊसाचे उत्पादन वाढवता येते आणि उत्पन्न वाढवता येते.
उसाच्या सिंचनासाठी वापरल्या जाणार्‍या पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:
- सरी वरंबा सिंचन: या पद्धतीमध्ये, शेतात सरी आणि वरंबा तयार केल्या जातात. सरीमध्ये पाणी सोडले जाते आणि वरंबा ओलावा शोषून घेतो.
- फवारा सिंचन: या पद्धतीमध्ये, पाणी फवाराद्वारे पिकाच्या मुळांच्या भागात सोडले जाते.
- ठिबक सिंचन: या पद्धतीमध्ये, पाणी थेट पिकाच्या मुळांच्या खालील भागात सोडले जाते.
उसाच्या सिंचन व्यवस्थापनात ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर केल्यास खालील फायदे होतात:
- पाण्याची बचत होते.
- उत्पादन वाढते.
- पिकाची गुणवत्ता सुधारते.
- रोग आणि कीड नियंत्रणात मदत होते.
उसाच्या सिंचन व्यवस्थापनात योग्य पद्धतींचा अवलंब करून ऊसाचे उत्पादन वाढवता येते आणि उत्पन्न वाढवता येते.
उसावरील कीड नियंत्रण–
उसावर अनेक प्रकारच्या कीड हल्ला करतात. या कीडमुळे ऊसाच्या उत्पादनात घट येते आणि गुणवत्ता खराब होते.
उसावरील काही महत्त्वाच्या कीड खालीलप्रमाणे आहेत:
- खवले कीड: ही कीड ऊसाच्या खोडात छिद्रे पाडून आत शिरते आणि ऊसाच्या रसाचे शोषण करते. यामुळे ऊसाच्या वाढीस बाधा येते आणि उत्पादनात घट येते.
- मूळ कुरडणारी कांडी कीड: ही कीड ऊसाच्या मुळांना छिद्रे पाडून आत शिरते आणि मुळांना खाते. यामुळे ऊसाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट येते.
- हुमणी: ही कीड ऊसाच्या पानांना खाते. यामुळे ऊसाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट येते.
- काळी माशी: ही माशी ऊसाच्या फुलांमध्ये अंडी घालते. यामुळे ऊसाची फळधारणा होत नाही आणि उत्पादनात घट येते.
उसाच्या कीड नियंत्रणासाठी खालील उपाययोजना केल्या जाऊ शकतात:
- जैविक कीड नियंत्रण: जैविक कीड नियंत्रणामध्ये, कीटकांच्या नैसर्गिक शत्रूंना वापरून कीड नियंत्रण केले जाते. यामध्ये डायटोमासिअस ईल, लेडीबर्ड बीटल, आणि फॅरोआ बीटल यांचा समावेश होतो.
- कीटकनाशकांचा वापर: कीटकनाशकांचा वापर हा कीड नियंत्रण करण्याचा एक महत्त्वाचा उपाय आहे. मात्र, कीटकनाशकांचा वापर करताना योग्य खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.
- पिकांची फेरपालट: पिकांची फेरपालट केल्याने कीड आणि रोगांचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होते.
- सुपीक जमिनीचा वापर: सुपीक जमिनीमध्ये ऊसाची वाढ चांगली होते आणि कीड आणि रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
उसाच्या कीड नियंत्रणासाठी योग्य पद्धतींचा अवलंब करून ऊसाच्या उत्पादनात घट होण्यापासून रोखता येते आणि उत्पन्न वाढवता येते.
उसाच्या लागवधीसाठी लागणारा खर्च व नफा –
ऊस लागवडीचा खर्च ( हेक्टरी ) खालीलप्रमाणे आहे:
| बियाणे: | ₹ 2,000 ते ₹ 5,000 |
| खत: | ₹ 10,000 ते ₹ 20,000 |
| सिंचन: | ₹ 15,000 ते ₹ 25,000 |
| ऊस तोडणी: | ₹ 10,000 ते ₹ 20,000 |
| इतर खर्च: | ₹ 5,000 ते ₹ 10,000 |
एकूण खर्च: ₹ 42,000 ते ₹ 60,000
उसाच्या आधुनिक शेतीमुळे ऊसाचे उत्पादन वाढते, खर्च कमी होतो आणि उत्पन्न वाढते.
ऊसाच्या उत्पादनातून होणारा नफा खालीलप्रमाणे आहे:
- साखर काढणीतून मिळणारा नफा: ₹ 2,00,000 ते ₹ 3,00,000
- ऊसाचे इतर उत्पादनातून मिळणारा नफा: ₹ 50,000 ते ₹ 1,00,000
एकूण नफा: ₹ 2,50,000 ते ₹ 4,00,000
जमिनीची किंमत जोडली नाही तर, ऊस लागवडीचा खर्च ₹ 42,000 ते ₹ 60,000 आणि नफा ₹ 2,50,000 ते ₹ 4,00,000 आहे.
ऊसाच्या उत्पादनातून होणारा नफा जमिनीच्या प्रकारानुसार, हवामानाच्या परिस्थितीनुसार, शेतकऱ्याच्या व्यवस्थापनानुसार आणि बाजारभावानुसार बदलू शकतो. sugarcane cultivation
ऊसाच्या लागवडीतून होणाऱ्या नफ्यात वाढ करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी योग्य पद्धतींचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. यामध्ये योग्य बियाणे, सिंचन, खते, आणि कीड नियंत्रण यांचा समावेश होतो. sugarcane farming
FAQ-
प्रश्न: उसाची लागवड कशी करावी?
उत्तर: उसाची लागवड केवळ चांगल्या निचऱ्याच्या, सुपीक आणि वाळूमिश्रित गाळाच्या जमिनीत करावी. लागवडीसाठी योग्य बियाणे, योग्य अंतर आणि योग्य खोली निवडावी.
प्रश्न: उसाला पाणी कसे द्यावे?
उत्तर: उसाला नियमित पाणी द्यावे. ऊसाच्या वाढीच्या वेळी आणि फुलधारणेच्या वेळी अधिक पाणी द्यावे.
प्रश्न: उसाला खत कसे द्यावे? (sugarcane cultivation in Maharashtra )
उत्तर: उसाला तीन टप्प्यात खत द्यावे. पहिला टप्पा लागवडीच्या वेळी, दुसरा टप्पा रोपांची वाढ सुरू झाल्यावर आणि तिसरा टप्पा फुलधारणेच्या वेळी.
प्रश्न: उसाला कीड नियंत्रण कसे करावे?
उत्तर: उसाला होणाऱ्या कीड आणि रोगांचे निरीक्षण करून त्यावर योग्य वेळी योग्य उपाययोजना करावी.
प्रश्न: उसाची तोडणी कशी करावी?
उत्तर: उसाची तोडणी सुमारे 18 महिन्यांनंतर करावी. तोडणी करताना उसाला जास्त इजा होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
प्रश्न: उसाच्या उत्पादनावर कोणत्या घटकांचा परिणाम होतो?
उत्तर: उसाच्या उत्पादनावर जमिनीचा प्रकार, हवामान, बियाणे, खत, सिंचन, कीड नियंत्रण आणि शेतकऱ्याची मेहनत यांचा परिणाम होतो.
प्रश्न: उसाच्या लागवडीतून होणारा नफा किती आहे? (sugarcane cultivation in Maharashtra )
उत्तर: उसाच्या लागवडीतून होणारा नफा जमिनीच्या प्रकारानुसार, हवामानाच्या परिस्थितीनुसार आणि बाजारभावानुसार बदलू शकतो.
प्रश्न: उसाची आधुनिक शेती कशी करायची?
उत्तर: उसाची आधुनिक शेती करण्यासाठी योग्य बियाणे, सिंचन, खत आणि कीड नियंत्रण यांचा वापर करावा. तसेच, ऊसाच्या पिकावर वैज्ञानिक पद्धतीने नियंत्रण ठेवावे.
प्रश्न: उसाच्या आधुनिक शेतीचे फायदे काय आहेत? (sugarcane cultivation in Maharashtra )